Data wydruku: 2025-02-03 19:49:18
Terminem "zespoły rezydencjonalne" obejmujemy budynki, zespoły budynków, które posiadały charakter reprezentacyjny i najczęściej były siedzibami właścicieli większych posiadłości, najczęściej ziemskich. Głównemu budynkowi (zamek/pałac/dwór/dworek) towarzyszyły najczęściej obiekty pomocnicze/gospodarcze (oficyny/stajnie/wozownie itp.).
Specyfika Rzeszowa, rozwijającego się poprzez wchłanianie okolicznych wsi, które w swoich historiach były siedzibami dworów, spowodowała, że w granicach miasta istnieje szereg różnego rodzaju przykładów architektury rezydencjonalnej. Główny przykład do Zamek. Następne to siedziby mniejszych posiadaczy ziemskich lokowanych w granicach miasta z k. XIX w. Pozostałe są właściwe dla włączonych miejscowości (Staromieście, Załęże, Słocina, Zalesie, Zwięczyca, Przybyszówka): Zamek Lubomirskich, Pałac Letni Lubomirskich, Dworek Piątkowskiego, Dworek Skrzyńskich, Dworek Prevota, Pałacyk Burgallera, Dworek Liwów, Pałac Jędrzejowiczów, Dworek Władysława Jędrzejowicza, Zespół dworsko-parkowo-folwarczny w Słocinie, Dworek Gumińskich, pozostałości zabudowań dworsko-folwarcznych.
Wśród miejscowości dołączonych do Rzeszowa jednym z bardziej reprezentatywnych budynków rezydencjonalnych jest pałac Jędrzejowiczów w Staromieściu. Tradycje historyczne dworu w Staromieściu sięgają XV w. Obecnie istniejący został wybudowany dla Adama i Gabrieli Jędrzejowiczów przez krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego. Jędrzejowiczowie kupili dobra staromiejskie w 1880 r. wraz z murowanym dworem pochodzącym z 2 poł. XVIII w. W tym samym roku Tadeusz Stryjeński sporządził inwentaryzację istniejącego budynku oraz przygotował projekt jego przebudowy. Prace rozpoczęte w 1881 trwały do 1883 r. W wyniku rozbudowy powstał piętrowy pałac o cechach monumentalnych. Kolejna rozbudowa pałacu miała miejsce w l. 1912-13. Wykonywał ją także Stryjeński, tym razem na zlecenie syna Adama – Jana, który chciał wybudować część pałacu dla własnej rodziny. Do wcześniejszego budynku dodano południowe, poprzeczne skrzydło oraz smukłą wieżyczkę w narożniku. Przebudowie uległo w tym czasie także pozostałe wnętrze pałacu; w tym czasie zainstalowano również w budynku centralne ogrzewanie.
W czasie II wojny światowej w pałacu stacjonowały wojska polskie, niemieckie i rosyjskie. Po wojnie został znacjonalizowany. Od momentu włączenia Staromieścia do Rzeszowa po dzień dzisiejszy pełni funkcję szpitala (adaptacja na szpital i późniejsze remonty częściowo zniszczyły wnętrze pałacu). Jest to budynek piętrowy na planie litery L, z ryzalitami głównego korpusu. W elewacji frontowej (zachodniej) portyk, w elewacji południowej dwukondygnacyjna kolumnowa loggia. Elewacje zdobione detalem architektonicznym. Otoczenie pałacu stanowi pozostałość parku.
Zobacz więcej informacji o pałacu Jędrzejowiczów ze Staromieścia