Data wydruku: 2025-02-03 23:06:29
Terminem "zespoły rezydencjonalne" obejmujemy budynki, zespoły budynków, które posiadały charakter reprezentacyjny i najczęściej były siedzibami właścicieli większych posiadłości, najczęściej ziemskich. Głównemu budynkowi (zamek/pałac/dwór/dworek) towarzyszyły najczęściej obiekty pomocnicze/gospodarcze (oficyny/stajnie/wozownie itp.).
Specyfika Rzeszowa, rozwijającego się poprzez wchłanianie okolicznych wsi, które w swoich historiach były siedzibami dworów, spowodowała, że w granicach miasta istnieje szereg różnego rodzaju przykładów architektury rezydencjonalnej. Główny przykład do Zamek. Następne to siedziby mniejszych posiadaczy ziemskich lokowanych w granicach miasta z k. XIX w. Pozostałe są właściwe dla włączonych miejscowości (Staromieście, Załęże, Słocina, Zalesie, Zwięczyca, Przybyszówka): Zamek Lubomirskich, Pałac Letni Lubomirskich, Dworek Piątkowskiego, Dworek Skrzyńskich, Dworek Prevota, Pałacyk Burgallera, Dworek Liwów, Pałac Jędrzejowiczów, Dworek Władysława Jędrzejowicza, Zespół dworsko-parkowo-folwarczny w Słocinie, Dworek Gumińskich, pozostałości zabudowań dworsko-folwarcznych.
Pałac Letni Lubomirskich został wybudowany przez Karola Wiedemanna w l. 1737-46 w stylistyce baroku saskiego. Prace rzeźbiarko-kamieniarskie wykonali Lorens Gertner (rzeźbiarz) i Sebastian (kamieniarz). Był charakterystycznym dla swojej epoki budynkiem w typie gardenhausu.
Ulokowany na północny-wschód od zamku, w otoczeniu rozległego założenia ogrodowego stanowił rezydencjonalny element zespołu (plan Wiedemanna). Główna brama wjazdowa założona była na osi pałacu, na zachód oni niego. Brama flankowana była przez dwie kordegardy, z których południowa, w fatalnym stanie, zachowana jest po dzień dzisiejszy. Pałac został wybudowany na planie litery H, gdzie niższy korpus główny mieszczący reprezentacyjną salę, flankowany był przez dwa prostopadłe do niego i wyższe skrzydła boczne. Dach korpusu był jednocześnie tarasem.
Oryginalny wygląd pałacu nie zachował się, budynek uległ przebudowom. Jego korpus już w XVIII w. został podwyższony i przekryty dachem. W 1798 r. Franciszek Lubomirski sprzedał pałac pani Mouzon. Od tego czasu budynek często zmieniał właścicieli. W 1871 r. został nim dr Klemens Kostheim. W 1906 r. pałac spalił się, następnie został odbudowany przez Kazimierza Hołubowicza pod kierunkiem Feliksa Kopery. Dwa lata po pożarze Kostheim sprzedał pałac Nieciom, którzy byli ostatnimi prywatnymi właścicielami pałacu. W 1936 r. do pałacyku letniego Lubomirskich została przeniesiona Komenda rzeszowskiego Garnizonu. W l. 70. XX w. Nieć został wywłaszczony, a pałac od tej pory pełnił i pełni funkcje dydaktyczne. Z historycznego budynku pozostała jego bryła i obrys, a także późnobarokowa dekoracja architektoniczna (co ciekawe w części wykonana z drewna). Popiersia umieszczone w niszach elewacji bocznych skrzydeł są realizacjami współczesnymi.
Obecnie Letni Pałac Lubomirskich mieści siedzibę Okręgowej Izby Lekarskiej, która zakupiła go we wrześniu 2013 roku.