Rynek

Centralnym placem Starówki jest Rynek z Ratuszem i studnią z XVII w. Obecny Rynek odbiega nieco od pierwotnego XV-wiecznego wyglądu – tylko trzy pierzeje zabudowane są kamienicami, które w ciągu wieków ulegały przebudowom. Znajdują się w nich hotele, restauracje, kluby, puby, muzea, różne instytucje.

Jedną z bardziej interesujących jest kamienica nr 19. Odkryte w podziemiach fragmenty ceglano-kamiennych murów i sklepień oraz ostrołukowych gotyckich nadproży, które można obejrzeć w PTT, pozwalają datować początki powstania tego obiektu na przełom XV i XVI w.

W letnie wieczory na scenie obok Ratusza można oglądać występy znanych wokalistów, grup muzycznych i taneczno-wokalnych.

Ratusz

Najokazalszą budowlą w Rynku jest Ratusz stojący samotnie w narożu zachodniej pierzei. Początki jego powstania sięgają końca XVI w. Zbudowany został przez Mikołaja Spytka Ligęzę przypuszczalnie przed 1591 r. na murach wcześniejszej budowli. Według przeprowadzonych ostatnio badań - w podziemiach ratusza odkryto fragmenty starych murów i sklepień oraz piwnice sięgające pod ul. Słowackiego.

Adaptację budynku Ratusza dla potrzeb Rady Miejskiej podjęto w latach 1867 i 1884, następnie w latach 1897 - 98 przeprowadzono jego gruntowną przebudowę i rozbudowę. Nadbudowano drugie piętro, wykonano reprezentacyjną klatkę schodową, nad nią dwie wieżyczki, przedłużono budynek w kierunku wschodnim o część opartą na arkadach, urządzając na piętrze dużą salę obrad.

W toku tej modernizacji Ratusz otrzymał modny wówczas wystrój pseudogotycki. Szczyt ozdobiono zegarem, a ponad nim umieszczono orła wykonanego z pozłacanej blachy miedzianej.

Ostatni kapitalny remont przeprowadzono w rzeszowskim Ratuszu równo 100 lat po poprzednim - zakończono go w 1996 r. starając się przywrócić budynkowi dziewiętnastowieczny wygląd i wystrój.

Podziemna Trasa Turystyczna "Rzeszowskie Piwnice"

Podziemna Trasa Turystyczna, o długości 369 m, przebiega pod kamienicami i płytą Rynku. Obejmuje 25 piwnic i 15 korytarzy, sięgających 10 m w głąb ziemi, którym nadano nazwy odnoszące się do funkcji oraz do historii miasta. Można tu obejrzeć relikty średniowiecznych murów, ślady pożarów, pozostałości żelaznych krat i zawiasów, tajemne przejścia.

W niższych partiach magazynowano towary wymagające niskich temperatur, a w czasie najazdów tatarskich i wojen były schronieniem dla mieszkańców grodu.

Dawny Konwent Pijarów

Konwent Pijarów obejmował kościół, klasztor i szkołę. Centralne miejsce w Zespole Popijarskim zajmuje kościół pw. Św. Krzyża, wybudowany w latach 1644-1649 według projektu Tylmana z Gameren. Jest jednonawową świątynią z dwiema wieżami w fasadzie oraz kaplicą od strony północnej. Wystrój późnobarokowy, z dekoracjami stiukowymi Jana Ch. Falconiego z końca XVII w. W prezbiterium, przy wejściu do zakrystii, znajduje się mauzoleum rodu Lubomirskich.

W budynku klasztornym znajduje się obecnie Muzeum Okręgowe, posiadające bogate zbiory z zakresu sztuki, historii, etnografii i archeologii, eksponowane w formie stałych ekspozycji (m.in. Galeria Dąbskich) lub wystaw czasowych. W dawnym refektarzu można zobaczyć freski z końca XVII w.

Ojcowie Pijarzy w 1658 r. założyli przy klasztorze Collegium Ressoviense. Uczył tu ks. Stanisław Konarski – obecnie patron I LO. Szkoła jest jedną z najstarszych w Polsce. Wielu jej wychowanków chlubnie zapisało się na kartach historii i kultury polskiej, m.in. Ignacy Łukasiewicz, Józef S. Pelczar, Władysław Sikorski, Władysław Szafer czy Julian Przyboś.

Zamek Lubomirskich

Budowę zamku rozpoczął pod koniec XVI w. ówczesny właściciel Rzeszowa – Mikołaj Spytek Ligęza. W 2 poł. XVII w. Lubomirscy rozbudowali i otoczyli zamek kamiennym murem obronnym z bastionami oraz fosą, która w razie potrzeby wypełniana była wodą ze stawów otaczających zamek. Staw bernardyński i staw na tzw. stawiskach, który rozpościerał się na początku obecnej ulicy Hetmańskiej.

Aktualny wygląd zawdzięcza ostatniej przebudowie, a właściwie budowie nowego zamku (stary zburzono, została tylko wieża) na początku XX w. (uk. w 1906 r.) za niebagatelną sumę miliona koron. Od tamtego czasu przez długie lata był tu sąd i więzienie.

Obecnie w zamku mieści się tylko Sąd Okręgowy, prokuratura została przeniesiona do nowej siedziby, zaś więzienie do Załęża.

Letni Pałac Lubomirskich

Wzniesiony na przełomie XVII i XVIII w. przez Tylmana z Gameren, rozbudowany w połowie XVIII w. przez K.H. Wiedemanna, przebudowany w 1904 r. Dawna letnia rezydencja Lubomirskich, odnowiona w latach 1981-1985. Od 2002 roku budynek dzierżawił Uniwersytet Rzeszowski.

W lipcu 2013 roku nieruchomość odzyskali ostatni prywatni właściciele - rodzina Nieciów, która pałac wystawiła na sprzedaż. Budynek zakupiła Okręgowa Izba Lekarska w Rzeszowie. Obecnie trwa tam remont.

Ciekawostką jest fakt że mieszkała tu rodzina Grotowskich, a Jerzy Grotowski (znany na całym świecie twórca teatru awangardowego) tu się urodził i spędził dzieciństwo. 

Wille secesyjne

Aleję Pod Kasztanami tworzą trzy malowniczo usytuowane wille, powstałe w niewielkich odstępach czasu, począwszy od k. XIX w. Jako pierwsza powstała willa wybudowana w 1899 r. wg projektu arch. Tadeusza Tekielskiego dla radnego miejskiego Włodzimierza Pilińskiego. Jest to interesujący przykład architektury willowej z dekoracyjnym wykorzystaniem muru szachulcowego w górnej partii budynku.

Następna chronologicznie była willa własna Tekielskiego, która została wybudowana w 1900 r. Powstał budynek o zróżnicowanej bryle i kształcie dachów.

W całkiem odmiennej stylistyce powstała natomiast wschodnia willa nr 2/4/6, wybudowana przez inż. Kazimierza Hołubowicza w 1903 r. Jest interesującym przykładem neobarokowego budynku o charakterze rozbudowanej willi/pałacyku. Architekt projektując tę willę, twórczo wykorzystał sąsiedztwo barokowego pałacu letniego Lubomirskich.

Kościół Farny pw. św. Stanisława i św. Wojciecha

Kościół parafialny istniał już przed 1363 r. natomiast powstanie obecnej budowli można datować na pocz. XV w. Najprawdopodobniej najstarsza jego część czyli gotyckie prezbiterium pochodzi z 1434 r.

Na pocz. XVI w. kościół został otoczony ziemnym wałem, później zniszczony przez pożar w 1621 r. i odbudowany w 1623 r. staraniem Mikołaja Spytki Ligęzy.

W 1754 r. przebudowano nawę główną, dobudowano nawy boczne i nadano mu wystrój barokowy. Ostatnio był restaurowany w latach: 1962-65, 1971-72 i 1976. W swojej obecnej postaci kościół tworzy masywną trójnawową budowlę utrzymaną w stylu barokowym.

Wyposażenie kościoła jest różnorodne, pochodzące przeważnie z XVIII w. Przy kościele wznosi się wysoka, kwadratowa wieża-dzwonnica, barokowa, przykryta kopulastym hełmem, wybudowana w XVII w. Na krzyżu na wieży umieszczona jest postać Michała Archanioła (patrona Galicji), którą wykonał rzeszowski blacharz, bohater powstania styczniowego pułkownik Marcin Borelowski-Lelewel, który swego czasu miał zakład blacharski w Rzeszowie.

Pomnik Czynu Rewolucyjnego

Pomnik Czynu Rewolucyjnego, autorstwa Mariana Koniecznego, wzniesiony w 1974 r., nosi także nazwę Pomnika Walk Rewolucyjnych. Poświęcony jest walkom o wolność, toczonym na Rzeszowszczyźnie w latach trzydziestych XX wieku.

Na żelbetowym fundamencie umieszczono dwa stylizowane liście lauru złożone z 37 par elementów o łącznej wysokości około 38 metrów. Do nich przymocowano na wysokości około 8 metrów dwie rzeźby wykonane w blasze miedzianej. Jedna przedstawia „Nike” boginię zwycięstwa, a druga od strony budynku Urzędu Wojewódzkiego - robotnika, chłopa i żołnierza.

Kilkanaście lat później zainstalowano na pomniku dwie tarcze z herbem Rzeszowa w postaci krzyża kawalerskiego. IPN powołując się na ustawę dekomunizacyjną, chce rozburzenia pomnika, czemu sprzeciwia się spora część rzeszowian traktując pomnik jako charakterystyczny symbol miasta rozpoznawalny na całym świecie. 

Okrągła kładka nad al. Piłsudskiego

Nad skrzyżowaniem ulic Piłsudskiego i Grunwaldzkiej wybudowano oryginalne przejście - jedyną w Europie okrągłą kładkę dla pieszych. Z łagodnymi podjazdami i dwoma windami.

Ze względu na oryginalny kształt i wykorzystane materiały budowlane, została uznana za najciekawszą budowlę w tej kategorii w Polsce. Szczególnie efektownie wygląda nocą. Pełni również rolę galerii na wolnym powietrzu. 

Zespół Klasztorny Bernardynów

Klasztor Bernardynów z kościołem pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii powstał w pierwszej połowie XVII w. jako obiekt sakralny ale również miał pełnić funkcje obronne wchodząc w skład systemu obronnego miasta.

W prezbiterium znajdują się alabastrowe pomniki rodziny Ligęzów. W sanktuarium Matki Bożej Rzeszowskiej - Patronki Rzeszowa, znajduje się późnogotycka figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1513 r. słynąca z cudów.

W 2008 r. kościół otrzymał tytuł Bazyliki Mniejszej. Należy również zwrócić uwagę na drzwi prowadzące do kościoła, a w okresie bożonarodzeniowym na jedną z najpiękniejszych i najstarszych w Polsce szopek.

Teatr im. Wandy Siemaszkowej i Szajna Galeria

Teatr im. Wandy Siemaszkowej – pierwszy profesjonalny teatr dramatyczny w Rzeszowie, założony w 1944 r. jako Teatr Narodowy Ziemi Rzeszowskiej – to dawny gmach Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, wzniesiony w latach 1890-1900. Na jego scenie debiutowali tak znakomici artyści, jak Adam Hanuszkiewicz czy Zdzisław Kozień. Co roku organizowane są tu Rzeszowskie Spotkania Teatralne - Festiwal Nowego Teatru, Rzeszowskie Spotkania Karnawałowe, Międzynarodowe Bienale Plakatu Teatralnego.

W Teatrze im. W. Siemaszkowej, w specjalnie przygotowanej galerii, umieszczono stałą ekspozycję prac Józefa Szajny. Artysta, który urodził się w Rzeszowie, przekazał w marcu 1997 r. część swych prac miastu. Niestety, ze względu na złą politykę często zmieniających się dyrektorów teatru ekspozycja zatraciła swą pierwotną zaprojektowaną przez profesora Szajnę i jego żonę oryginalność. 

Synagoga Staromiejska

Przyjmuje się, że pierwsza synagoga murowana wzniesiona na przełomie XVI/XVII w., stanowiła bastion w systemie obronnym Rzeszowa. Po pożarze w 1842 r. poddana została odbudowie. W obecnej formie bożnica przetrwała do czasów II wojny światowej.

W czasie okupacji wnętrze Synagogi Staromiejskiej zostało doszczętnie zniszczone i ogołocone z wyposażenia. W lecie 1942 r. Niemcy urządzili w niej skład mebli po wywiezionych z Rzeszowa Żydach, natomiast w 1945 r. zawaliły się sklepienia.

Pierwotnie Synagoga Staromiejska po odbudowie miała być przeznaczona na sale wystawowe Związku Polskich Artystów Plastyków, ostatecznie jednak budynek przekazano na siedzibę Archiwum Państwowego.

Synagoga Nowomiejska

Synagoga Nowomiejska została wzniesiona w latach 1705-12 według projektu działającego w Rzeszowie, włoskiego architekta Jana Chrzciciela Belottiego. W konsekwencji wielkiego pożaru z 1842 r. synagoga przeszła zasadniczą przebudowę. Ostatecznie była budowlą monumentalną o charakterze obronnym, zbudowaną na planie trapezu, wzmocnioną od zewnątrz wydatnymi szkarpami z pojedynczymi oknami zamkniętymi półkoliście usytuowanymi w górnej części murów.

W czasie okupacji hitlerowskiej wnętrze synagogi zostało doszczętnie zniszczone i ogołocone z wyposażenia. W lecie 1942 r., została zamieniona przez Niemców na stajnię, a następnie na skład i magazyn. W 1944 r. w trakcie odwrotu wojsk niemieckich została podpalona przez opuszczające miasto oddziały. Na skutek pożaru runęły sklepienia, niemalże całkowitemu zniszczeniu uległo pokrycie dachowe (gont) wraz z konstrukcją i stolarką okienną, pojawiły się również spękania ścian.

W 1954 r. wykonano niezbędne prace zabezpieczające wraz z przygotowaniem konstrukcji pod jej przyszłą odbudowę, która ostatecznie zakończyła się w 1964 r. Obecnie mieści się w niej siedziba Biura Wystaw Artystycznych (BWA), dom pracy twórczej Związku Polskich Artystów Plastyków i Związek Polskich Artystów, Malarzy i Grafików oraz dodatkowo kawiarnia. 

Teatr Maska i Muzeum Dobranocek

Teatr Maska jest profesjonalnym teatrem lalki i aktora. Jego repertuar obejmuje sztuki dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W wydzielonych pomieszczeniach znajduje się Muzeum Lalek Teatralnych.

W budynku Teatru ma swoją siedzibę jedyne w Polsce Muzeum Dobranocek z wyjątkową kolekcją pamiątek z popularnych animacji dla dzieci, powszechnie nazywanych dobranockami. To miejsce magiczne – wehikuł czasu przenoszący w inny wymiar, w krainę wspomnień, wzruszeń i dobrych emocji – w świat bajki. 

Rzeszowska Fontanna Multimedialna

U podnóża Zamku i Pałacu letniego Lubomirskich znajduje się Rzeszowska Fontanna Multimedialna. Główną atrakcją kompleksu fontann są tańczące w rytm muzyki strumienie wody oraz ekran wodny, na którym wyświetlane są prezentacje filmowe i laserowe.

Największym zainteresowaniem cieszą się pokazy specjalne, prezentowane w sobotnie wieczory. Spektakle, będące połączeniem muzyki, światła i wody, można podziwiać codziennie od maja do października. Amfiteatr, fontanna i Aleja Lubomirskich z podświetlonymi zabytkowymi drzewami, to atrakcyjne miejsce: zabawy dla najmłodszych, spotkań dla młodzieży oraz wypoczynku dla mieszkańców i turystów.

Most im. Tadeusza Mazowieckiego

Posiada drugi co do wysokości pylon w Polsce (108,5 m). Został też uznany za najpiękniejszy obiekt tego typu w kraju.

Park Papieski

Został założony jako upamiętnienie wizyty w Rzeszowie papieża św. Jana Pawła II w 1991 roku. Jest to obiekt z roku na rok piękniejszy ze względu na rozwijającą się bujnie roślinność.